Aprili 27 Imechapishwa na Philip W. Shields katika Blogu za Light on the Rock
Swali hili la nani walikuwa "wazaliwa wa kwanza" wa Kutoka 12 limewavutia watu kwa muda mrefu. Sijui kama ni muhimu sana kujua - lakini kwa vile huwa inakuja na ninaisikia ikihubiriwa kwa njia zote mbili, kwamba kifo cha wazaliwa wa kwanza kilijumuisha wasichana - au wengi wanasema "wazaliwa wa kwanza wa kiume". Ni ipi? Wanaume tu, au wanaume na wanawake?
Wachambuzi wengi wanakubali kuwa ni wazaliwa wa kwanza wa KIUME ndio waliuawa. Hakuna wasichana, hata kama walizaliwa kwanza. Lakini baadhi ya wahudumu na wachambuzi wanafundisha kuwa ni mzaliwa wa kwanza wa kiume AU wa kike
Katika Kutoka 12 yenyewe, haijabainishwa kama wazaliwa wa kwanza walikuwa wavulana tu, au ama wavulana au wasichana. Kwa hiyo, tuitumie Biblia zaidi.
Fikiria hili: Kila mara tunaposoma kuhusu majina ya familia katika Biblia, sikuzote wazaliwa wa kwanza ni wanaume. Kwa hakika, katika baraka za wana wa Yakobo katika Mwanzo 49, DINA binti wa Yakobo hata hakutajwa wala kujumuishwa katika baraka za Israeli, ingawa alijumuishwa katika orodha ya watoto.
Je, tunawahi kusoma kuhusu mabinti wazaliwa wa kwanza? Kuna mfano mmoja katika Mwanzo 19:30-38, wakati Lutu alikimbilia milimani na binti zake wawili, baada ya mke wake kugeuzwa kuwa nguzo ya chumvi. Binti mkubwa ameonyeshwa kama "mzaliwa wa kwanza akiambiwa mdogo" katika mistari ya 31, 34. Lakini zaidi ya hayo, sifahamu maandiko yanayowaita mabinti "wazaliwa wa kwanza".
Sasa hebu tutafute vidokezo kutoka kwa baadhi ya maandiko.
Kumbuka kwamba Farao alijitahidi sana kuwaua WANA wote wa Kiebrania (Kutoka 1:15-16, 21). Bila shaka Mungu alimlipa, kwa kifo cha mwana mzaliwa wa kwanza wa Farao.
Tunayo aya hizi nyingine kuhusu "mzaliwa wa kwanza".
Kutoka 22:29, 30 “Utanipa mimi mzaliwa wa kwanza katika wanao waume.
Nawe utafanya vivyo katika ng’ombe zako, na kondoo zako.”
Hesabu 3:40
“Kisha BWANA akamwambia Musa, “Uwahesabu WAUME wote wazaliwa wa kwanza katika wana wa Israeli tangu umri wa mwezi mmoja na zaidi uyahesabu majina yao.
43: Wazaliwa wa kwanza wote walio WAUME kwa hesabu ya majina, tangu umri wa mwezi mmoja na zaidi, katika hao waliohesabiwa kwao, walikuwa ishirini na mbili elfu na mia mbili na sabini na watatu.
Kutoka 12 inataja kifo cha wazaliwa wa kwanza wa Misri. Sasa tunakuja kwenye sura inayofuata.
Kutoka 13:1-2 “YHVH akanena na Musa, akamwambia, 2 Nitakasie mimi wazaliwa wa kwanza wote, kila afunguaye tumbo katika wana wa Israeli, wa binadamu na wa mnyama; ni wangu huyo."
Mstari wa 2 unaweza kuonekana kumaanisha "Mzaliwa wa kwanza YEYOTE NA WOTE - yeyote afunguaye tumbo"- awe mwanamume au mwanamke. Lakini tuendelee kusoma.
Kutoka 13:11-15 “Itakuwa hapo BWANA atakapokuleta katika nchi ya Wakanaani, kama alivyokuapia wewe na baba zako, na kukupa; 12 ndipo utamwekea YHVH kila afunguaye tumbo, na kila mzaliwa wa kwanza uliye naye, azaliwaye na mnyama; hao waume watakuwa ni wa BWANA.
13 Kila mzaliwa wa kwanza wa punda utamkomboa kwa mwana-kondoo; na kwamba hutaki kumkomboa, utamvunja shingo; na kila mzaliwa wa kwanza wa binadamu katika WANAO utamkomboa.
14 Kisha itakuwa hapo mwanao atakapokuuliza keshoni, akisema, Ni nini hivi? Utamwambia, YHVH alimtoa Misri, kutoka ile nyumba ya utumwa, kwa uwezo wa mkono wake; 15 basi ilikuwa hapo Farao alipojifanya kuwa mgumu ili asitupe ruhusa kuondoka, YHVH akawapiga wazaliwa wa kwanza wote waliokuwa katika nchi ya Misri, wa binadamu na wa mnyama. Kwa ajili ya hayo namtolea YHVH wote wafunguao tumbo, wakiwa WAUME, lakini wazaliwa wa kwanza wote wa WANA wangu nawakomboa.'
Inaonekana kwangu kwamba Biblia inafafanua MZALIWA WA KWANZA kama wazaliwa wa kwanza wa KIUME kwenye Kutoka 13:15.
Inaonekana kwamba kuna uthibitisho wazi kwamba kanuni ya wanadamu ni kwamba MWANA mzaliwa wa kwanza wa baba ndiye mzaliwa wa kwanza. Hakuna taarifa ya moja kwa moja ya wanawake kujumuishwa.
Hoja NYINGINE: Katika Agano la Kale wajibu na kibali cha wazaliwa wa kwanza ni pamoja na kupokea sehemu maradufu ya urithi na kuwa kichwa cha familia baada ya kifo cha baba, pamoja na kutoa huduma ya ukuhani (katika hili walibadilishwa na Walawi). Kuwa kichwa cha familia na kutoa huduma ya kikuhani haiendani vyema na kufikiri kwamba mzaliwa wa kwanza anaweza kuwa binti. Hatuoni hilo katika maandiko.
Haki za mzaliwa wa kwanza wa kiume zingeweza kupotea au kuhamishiwa kwa mwana wa kiume mwingine kwa uamuzi wa Mungu au kwa mwenendo mbaya wa mzaliwa wa kwanza wa kimwili (Esau kwa Yakobo; Manase kwa Efraimu; Reubeni kwa Yusufu kwa sababu ya mwenendo mpotovu wa kingono wa Reubeni) (Mwanzo 35:22; 49:4; 1 Mambo ya Nyakati 5:1-2).
Hata wakati hapakuwa na wana wa kiume, haki za urithi za mali ya familia zingeweza kupitishwa kwa binti, lakini haki hizo zilipaswa kupitishwa kupitia kwa WAUME zao, ambao kimsingi walikuwa kama wana wa kuasili wa baba ya mke wao. Angalia Hesabu 27 na 36, katika hadithi ya binti za Selofedadi.
Zaidi ya hayo, unapotambua kwamba Wamisri walilenga kuua wazaliwa wa kwanza wa kiume wa Waisraeli - wakati wa kuzaliwa kwa Musa - inaonekana huu ulikuwa ni wakati wa Mungu kulipiza kisasi dhidi ya Wamisri, ikiwa ni pamoja na kifo cha mzaliwa wa kwanza wa KIUME wa Farao mwenyewe.
Hoja moja ya mwisho: kifo cha wana wa kwanza kilifananisha pia kwamba MUNGU MWENYEWE angemtoa MWANA wake mzaliwa wa kwanza afe kwa ajili yetu sote. Yesu pia alikuwa mzaliwa wa kwanza wa Mariamu (Luka 2:7). Mariamu alikuwa na angalau wana wengine wanne na angalau binti wawili (Mathayo 13:55) baada ya Yesu. Lakini yule ambaye angetolewa dhabihu, alikuwa mwana wake wa kwanza.
Mabinti wazaliwa wa kwanza hawangeweza kukamilisha picha ya kuelekeza kwa mwana wa Mungu ambaye aliwakomboa wale wote waliokuja chini ya damu yake, na ambaye damu yake mwenyewe iliyoonyeshwa kwa damu ya wana-kondoo iliyopakwa kwenye miimo na vizingiti vya milango ya kila nyumba. Yesu mwenyewe aliitwa “mzaliwa wa kwanza miongoni mwa ndugu wengi” (Warumi 8:29) na “mzaliwa wa kwanza wa Mungu” (Waebrania 1:6). Yesu, mwana mzaliwa wa kwanza wa Mungu, ndiye aliyekufa kwa ajili yetu sote tunaomkubali.
Hata kanisa la Mungu linaitwa “kanisa la Wazaliwa wa Kwanza walioandikwa mbinguni…” (Waebrania 12:23).
Hitimisho: Hivyo, kwa kuchanganya yote hayo hapo juu, inaonekana wazi kwangu kwamba vifo vya wazaliwa wa kwanza wa Misri vil